२०८१ असाेज ८, मँगलबार
रक्षा खनाल, एमएस्सी.एजी.,बाली विज्ञान
च्याउ खेती नेपालको कृषिक्षेत्रमा एक उदाउँदो क्षेत्र हो। यसले कृषि व्यवसायमा ठूलो सम्भावना बोकेको छ, किनभने च्याउले पौष्टिक मान मात्र होइन, आर्थिक आम्दानीको स्रोत पनि प्रदान गर्न सक्छ। च्याउ खेती नेपालका विभिन्न भौगोलिक क्षेत्रहरूमा सहज रूपमा गर्न सकिने कृषिकर्म हो, जसका लागि प्राविधिक ज्ञान, लगानी र उचित वातावरणको आवश्यकता पर्छ।
* च्याउ खेतीको सम्भावना *
1. जलवायु उपयुक्तता – नेपालको विभिन्न भौगोलिक विविधता च्याउ खेतीको लागि उपयुक्त छ। विशेष गरी तापक्रम र आद्रता नियन्त्रण गर्न सकिने स्थानहरूमा च्याउको उत्पादन राम्रो हुन सक्छ।
2. बजारको माग – च्याउको अन्तर्राष्ट्रिय र राष्ट्रिय माग दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ। स्वास्थ्यप्रेमी उपभोक्ताहरूको च्याउको पौष्टिकता र स्वादप्रतिको आकर्षणले बजारमा यसको मूल्य बढाएको छ।
3. न्यून लगानी र उच्च उत्पादन -: च्याउ खेती अन्य परम्परागत खेतीभन्दा तुलनात्मक रूपमा कम खर्चिलो हुन सक्छ। कम स्थान र साधन प्रयोग गरेर पनि उच्च उत्पादन प्राप्त गर्न सकिन्छ।
4. रोजगारी सिर्जना – च्याउ खेतीमा महिला, बेरोजगार युवा, र साना किसानहरूलाई समेट्न सकिन्छ, जसले ग्रामीण क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
[रक्षा खनाल, एमएस्सी.एजी.,बाली विज्ञान]
* च्याउ खेतीका चुनौतीहरू*
१) प्राविधिक ज्ञानको अभाव : – नेपालमा च्याउ खेती गर्नेहरूको संख्या बढ्दै गइरहे पनि प्राविधिक ज्ञानको कमी एक प्रमुख चुनौती हो। उत्पादनमा रोग तथा कीराको समस्या व्यवस्थापन गर्न नसक्दा उत्पादनमा नोक्सानी हुने जोखिम छ।
२ ) पूर्वाधारको अभाव :- अत्याधुनिक प्रविधि र पूर्वाधार जस्तै ठूला हरितगृह, प्रशोधन केन्द्रहरूको कमीले च्याउको गुणस्तरमा असर पर्न सक्छ। उत्पादन पछि यसको प्रशोधन र भण्डारणमा पनि चुनौती छ।
३.बजारमा प्रतिस्पर्धा र मूल्य अस्थिरता :- च्याउको मूल्यमा उतार-चढावले किसानहरूलाई स्थिर आयको समस्या निम्त्याउन सक्छ। ठूला उत्पादकहरूको प्रभुत्वले साना किसानहरूलाई बजारमा टिक्न गाह्रो हुन सक्छ।
४) राजनीतिक अस्थिरता र सरकारी नीतिको अभाव : -नेपालमा कृषि क्षेत्रमा निरन्तरता र स्थिरता नभएका कारण किसानले नीतिगत समर्थन प्राप्त गर्न गाह्रो भएको छ।
राज्यले गर्नुपर्ने पहलकदमी ###
१) प्रशिक्षण कार्यक्रम र ज्ञान विस्तार :- च्याउ खेतीमा किसानलाई आवश्यक प्राविधिक सहयोग र ज्ञान प्रदान गर्न सरकारले विभिन्न तालिम र कार्यशालाहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ। यसले उत्पादकत्व बढाउन मद्दत गर्छ।
२ ) वित्तीय सहयोग :- च्याउ खेतीमा रुचि राख्ने किसानहरूलाई कम ब्याजदरमा ऋण उपलब्ध गराउनुपर्छ, जसले साना किसानलाई पनि सजिलै च्याउ खेती गर्न प्रोत्साहित गर्नेछ।
३) बजार व्यवस्थापन र मूल्य स्थिरीकरण :- सरकारले च्याउका उत्पादनको लागि राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारको पहुँच सुनिश्चित गर्नुपर्नेछ। साथै, मूल्य अस्थिरता नियन्त्रण गर्न नीतिहरू लागू गर्नुपर्छ।
४) अनुसन्धान तथा विकास :- सरकारले च्याउ खेतीमा लाग्ने रोग, कीरा, उत्पादन प्रविधि, र भण्डारण व्यवस्थापनमा अनुसन्धान केन्द्रहरू स्थापना गरेर यो क्षेत्रलाई थप व्यवस्थित गर्न आवश्यक छ।
५) सहकारीहरूको प्रवर्द्धन :- साना किसानहरूलाई सहकारीको माध्यमबाट संगठित गरेर उनीहरूलाई उत्पादन, प्रशोधन, र बिक्रीमा सहयोग गर्ने नीति सरकारले अपनाउनुपर्छ।
निष्कर्ष ###
नेपालमा च्याउ खेतीको सम्भावना अत्यधिक भए पनि यसको पूर्ण उपयोगका लागि राज्यले ठोस पहलकदमी लिन आवश्यक छ। किसानहरूलाई प्राविधिक ज्ञान, वित्तीय सहायता, र बजारमा पहुँच उपलब्ध गराउन सकेमा च्याउ खेती नेपालकै आर्थिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सक्छ।
